بازی درمانی برای کودکان با اختلال یادگیری/ بیش فعالی و نقص توجه
(LD: Learning disorder/ADHD: Attention deficit hyperactivity disorder)
نویسنده:عباس نداف
تعریف بازی درمانی:
APT بازی درمانی را به عنوان یک استفاده قاعده‌مند از الگویی به منظور ایجاد یک فرایند بین فردی که طی آن بازی درمانگر از قدرت درمانی بازی به منظور کمک به مراجع جهت جلوگیری از مشکلات روانی-اجتماعی و دستیابی به رشد مطلوب تعریف می‌کند.
تحقیقات متعدد تاثیر مثبت بازی درمانی را برای کودکانی مشکلات مختلف اجتماعی،هیجانی،رفتاری و یادگیری را دارند از جمله کودکانی که مشکلات آنها مرتبط با عوامل استرس زای زندگی از قبیل طلاق،مرگ،نقل مکان،بستری در بیمارستان،سواستفاده جنسی و جسمی و خشونت در منزل را ثابت کرده است.
رویکرد های بازی درمانی:
+ بازی درمانی
روان تحلیلی/شناختی رفتاری/فرزندپروری
+ فضای باز
+ فرزند پروری(son-rise)
+ درمان مسئولیت محور
تعریف اختلال یادگیری بر اساس DSM5:
+اختلال یادگیری:
1.یک اختلال رشدی است که در سن مدرسه ظاهر میشود
2. در یادگیری مهارت های آموزشی کلیدی از قبیل خواندن،نوشتن و ریاضی مشکل دارند.
3. در نتیجه ضعف در آموزش،ناتوانی هوشی یا مشکلت حسی نیست.
+حیطه ها:
1.دیسلکسیا:اشاره به مشکل یادگیری در ارتباط با شناخت حروف،رمزگشایی و هجی کردن دارد.
2.دیسگرافیا:اصطلاحی است که برای توصیف مشکل در دست خط نوشتاری استفاده میشود.
3.دیسکلکولیا:اصطلاحی است که برای توصیف مشکلات یادگیری اصول ریاضی و اجرای محاسبات ریاضی استفاده میشود.
طبقه بندی ADHD:
سه گونه ADHD براساس الگوی نشانگان غالب در 6 ماه گذشته در DSM5 توصیف شده است.
+ گونه ترکیبی:هر سه ویژگی اصلی مشاهده میشود و تشخیص ADHD زمانی که نشانگان بیش فعالی/بی قراری و نشانگان عدم توجه برای بیش از 6 ماه مشاهده میشود داده میشود.
+گونه نقص توجه غالب:درصورتی که نشانگان نقص توجه برای بیش از 6 ماه مشاهده شود(اما نشانگان بیش فعالی/بی قراری کتر از 6 ماه باشد)تشخیص داده میشود.
+گونه بیش فعالی/بی قراری غالب:درصورتی که نشانگتن بیش فعالی/بی قراری برای بیش از 6 ماه (اما نشانگان کم توجهی کمتر از 6 ماه باشد)تشخیص داده میشود.
همپوشانی LD و ADHD:
1.یک سوم از افرادی که داری اختلال یادگیری و ADHD نیز دارند و 20 تا 30 درصد از کودکان ADHD مبتلا به اختلال یادگیری نیز هستند.
2.دریک مطالعه بر روی کودکان LD در ایران 71 درصد از آنها نشانگان ADHD را نیز داشتند.
عملکردهای اجرایی:
+مجموعه ای از فرایند های شناختی است که برای کنترل شناختی رفتار در موقعیت هایی که رفتار خودمختار ممکن است ناکارآمد باشد ضروری است.عملکردهای اجرایی بالاترین سطخ عملکرد شناختی است که بر مشارکت بر فعالیت های روزمره تاثیرگذار است
+مطلاعات زیادی نقص عمبکردهای اجرایی در کودکان LD و ADHD را نشان داده است.
تعریف انواع مهارت های عملکرد اجرایی:
1.مهار پاسخ(inhibitaion):توانایی فکر کردن قبل از عمل کردن .
بازی ها(صندلی بازی،بازی هپ،لطفا من را بخندان،کلاغ پر)
2.حافظه کاری(working memory):توانایی نگه داشتن اطلاعات در ذهن در حین انجام کارهای پیچیده.
بازی های(اسم فامیل،پازل،گنج پنهان)
3.کنترل هیجانی(emotional control):توانایی مدیریت هیجانات برای انجام تکلیف و رسیدن به هدف.
بازی ها(استپ هوایی،وسطی)
4.شروع به کار(initiation):توانایی انجام کار در زمان مناسب و بدون تعلل.
بازی ها(به صف رو با ریتم و مدل،موسیقی-هپ)
5.برنامه ریزی(planning):توانایی طرح ریزی نقشه برای رسیدن به هدف.
بازی ها(پانتومیم،تهیه برنامه تلویزیونی)
6.انتقال آمایه(set shifting):آمادگی انتقال آسان مجموعه ای از فعالیت ها به فعالیت های دیگر که برای انجام یک کار ضروری است.
بازی ها(اسم فامیل،موسیقی-هپ،به صف رو با ریتم و مدل)
7.سازماندهی وسایل(organization of materials):نظم و ترتیب دادن به کار،بازی یا فضای گذاشتن وسایل.
بازی ها(کاردستی آکواریم،لیوان بازی)
8.بازنگری(monitoring):دو رفتار مد نظر است.یکی توانایی ارزیابی تاثیر رفتار بر دیگران و دوم،توانایی ارزیابی عملکرد در حین یا فاصله کوتاه بعد از اتمام کار برای اطمینان از دقت و دستیابی به هدف.
بازی ها(نقطه بازی،مسابقه جمله سازی،کلاغ پر و ....)
مشکلات رفتاری:
24 تا 52 درصد از کودکان LD مشکلات رفتاری نیز دارند
1.نقص مهارت های اجتماعی
2.آموزش مهارت های اجتماعی(مکالمه و نقش پذیزی/حل مشکلات بین فردی)
3.نقص رفتار های هیجانی
4.بازی درمانی روان تحلیلی که شامل دو دسته است:
+ بازی درمانی غیر مستقیم
+بازی درمانی مستقیم(حیوانات اسباب بازی/قصه گویی/بازی با شن/نقش پذیری)
چرا گروه درمانی؟
1.ویژگی های شناختی:نقص های پردازش زبانیخاص یا محدودیت‌های شناختی ملموسبه خصوص نقص عملکرد اجراییبر رفتار های بین فردی تاثیر گذار است.
2.شدت اختلال یادگیری:نقص مهارت های اجتماعی در میان دانش آموزان اختلال یادگیری یا شدید بسیار شایع است.
3.جنسیت:دخترها بیش تر با مشکلات تطابق اجتماعی درگیر هستند.
4.بیش فعالی:کودکانی که در کنترل هیجان مشکل دارند نقص های بیشتری در تعامل با همسالان نشان می‌دهند.
منابع:
کرمعلی اسماعیلی،سمانه(1395).بازی در کاردرمانی.تعلیم و تربیت استثنایی.
محمد اسماعیل،الهه.101 تکنیک بازی درمانی. تهران:نشر دانژه، (1393)
Esmaili et al.(2016).prevalance of psychiatric symptoms and mental health setvices in student with specific learning disabilities in tehran, iran. International journal of mental health and Addiction, 14 (4):438-448.
O`brien JC and Solomon JW. Occupational analysis and group process. Elsevier,mosby,usa,2103.
کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی قصردشت شیراز
کاردرمانی ذهنی و درمان اختلالات یادگیری،بیشفعالی و نقص توجه
مرکز اختلالات یادگیری شیراز