شکاف لب و کام یا لب شکری
این مقاله نوشته‌ای مختصر درباره پدیده‌ا‌ی ناخوشایند و البته نسبتا شایع است. ناخوشایند بخاطر اثری که بر چهره می‌گذارد که ژنتیکی بوده و مادرزادی است و از همان ابتدای تولد خود را نشان میدهد و هر بیننده ای را آزار میدهد. نام این مشکل “لب شکری” است که بعلت تعداد بالای موارد هم‌زمانی با شکاف کام، آنها را شکاف لب و کام هم می‌نامند. شکاف لب و کام میتواند یک طرفه یا دو طرفه باشد.
انواع بروز اختلال شکاف
شکاف لب و کام همان طور که گفته شد به اشکال متنوعی بروز می‌کند که علت اصلی نوع آن وضعیت ژنتیکی به ارث رسیده است.
این اختلال را بر اساس موقعیت قرار گیری، وجود ارتباط شکاف و لب، اولیه و ثانویه ، کامل و نا‌کامل و غیره تقسیم کرده‌اند.دکتر کام شکاف شیراز
علت‌های دچار شدن به لب شکری و شکاف کام کدامند؟
این عارضه یک مشکل ژنتیکی است که به کروموزوم X وابسته است. اگر برخی ژن های مسئول تشکیل و انضمام لب و سقف دهان به نوعی آسیب ببینند، در زمانی که در جنین بافتها در حال تکامل و اتصال هستند لبهای فوقانی (بالایی) و همینطور کام های دو طرف به هم نرسیده و بین‌‌شان شکاف ایجاد می‌شود.
نکته مهم: در 20 درصد موارد ابتلا به لب شکری و شکاف کام ، کودکان مبتلا به شکاف لب و کام از سندرم ها و مشکلات ارثی دیگری هم رنج می برند بنا بر این یک چک آپ کامل باید در بدو تولد انجام شود.گفتاردرمانی شیراز
البته این اختلال تنها با پیش زمینه ژنتیکی رخ نمی‌دهد بلکه به یک محرک محیطی در زمان بارداری هم وابسته است. برخی از این محرک های بسیار مخرب عبارتند از:
1-سیگاری بودن و سیگار کشیدن مادر (ممکن مادر سیگاری نباشد ولی اگر همسرش نزدیک او سیگار بکشد همین اثر را ایجاد می‌کند
2- مصرف الکل (خصوصا در اوایل بارداری)
3- مصرف مواد مخدر و خصوصا کوکائین
4- مصرف برخی دارو های مضر در زمان بارداری
5- استرس شدید مادر
6-مصرف الکل
7- کمبود ویتامین آ
8-بالا بودن سن پدر،مادر و یا هر دو و بالاتر از سن 30 ساله بودنشان احتمال بروز این اختلال را به شکل معنی داری بیشتر می کنند.
9- اگر یکی از والدین دچار این عارضه باشد فرزندشان به احتمال 15 درصد این مشکل را خواهد داشت.
10- کمبود فولیک اسید از عوامل بسیار مهم بالا برنده احتمال مبتلا شدن نوزاد به شکاف لب و کام است.بهترین دکتر گفتاردرمان قصردشت شیراز
مصرف هرگونه دخانیات، احتمال آسیب به جنین و لب شکری شدنش را افزایش میدهد
در مقابل این عوامل تنها یکی از آنها مصرف حدود هشت میلی‌گرم ویتامین آ است که اثبات شده درصد ابتلای نوزاد به این بیماری را تا 50 درصد کاهش میدهد.
میزان شیوع این مشکل چقدر است؟
این میزان شیوع، متغیری در کشورها و نژادهای مختلف دارد ولی بطور میانگین از هر 1000 نوزاد یکی از آنها شکاف لب، کام و یا هر دو را دارند.
از این 1000 نوزاد تنها 20 درصد فقط شکاف لب دارند، حدود یک سوم فقط شکاف کام دارند و نهایتا و متاسفانه بیش از 50 درصد آنها شکاف سراسری هم‌زمان شکاف لب و کام دارند.
با این حساب می‌توان شکاف لب و کام را یکی از رایج‌ترین اختلالات و نقایص نوزادی دانست.گفتاردرمانی قصردشت شیراز
این نقص تقریبا در هر دو جنس برابر است ولی فقط در مورد شکاف لب و کام، پسرها حدود 2 برابر مبتلا می شوند و بطور معمول در سمت چپ اتفاق می می افتد. در شکاف کام تنها، دختر‌ها بیش از دو برابر پسرها مبتلا می‌شوند.
به کدام پزشک باید مراجعه کرد؟
سوال درست تر این است که به کدام “پزشکان” باید مراجعه کرد. در حقیقت تغییر ظاهری صورت باعث می‌شود دیگران فکر کنند لب شکری فقط یک عمل ساده میخواهد و بس! این تصور از اساس اشتباه است. همان طور که گفته شد در 80 درصد از این نوع اختلال کام آسیب دیده است و از آنجا که کام راهی به بینی دارد و معمولا از طریق عضوی بنام شیپور استاش به گوش وصل می شود و دندان ها هم طی این مدت دچار اشکالات اساسی شده و برای بیمار کمتر یا بیشتراز حد معمول در آمده اند و ظاهر ناهنجاری پیدا میکنند. با این اوصاف برای چنین مواردی یک “تیم پزشکی” باید عهده‌دار درمان نوزاد یا کودک باشند و با‌هم حتما در تماس باشند تا درمان با کیفیت و برون‌ده بالایی به‌دست بیاید.
چه کسانی باید عضو تیم درمانی شکاف لب و کام باشند؟
حضور این اشخاص در تیم درمانی تقریبا ضروری است.
متخصص گوش و حلق و بینی
جراح فک وصورت
متخصص ارتودنسی
دندانپزشک عمومی
جراح پلاستیک
متخصص گفتار درمانی
عفونت های گوش و ضعف شنوایی
آیا شکاف لب و کام مشکلات دیگری هم دارند؟
نوزادان یا کودکان دارای شکاف لب و کام مشکلات جدی از جمله در خوردن شیر یا غذا دارند (در مواردی که بیمار سقف دهان شکافته دارد شیر و یا غذایش از بینی بیرون می ریزد) همچنین خیلی سخت می توانند قورت بدهند. پس تغذیه ناکافی یا سوء تغذیه یکی از مشکلات می تواند باشد.
عارضه های دیگر عبارتند از:
بیشتر نوزادان با شکاف لب می توانند شیر بخورند، اما در شکاف کام ممکن است دشوار باشد
معمولا عفونت گوش در این کودکان دیده می‌شود و حرف زدن تو دماغی
با این حساب اگر فرزندی دارید که این مشکل را دارا است باید به شما اکیدا یاد آوری کنیم که معمولا مشکلات دیگری که مادر زادی هستند در اندام های دیگر هم وجود خواهند داشت که درمان جداگانه خود را دارند و همچنین درمان این عارضه سال‌ها طول خواهد کشید.
به عنوان نمونه به سراغ مشکلات دندان‌پزشکی برویم.
چند مشکل وجود دارد
شکاف ها جای دندانها را گرفته اند و دندانی وجود ندارد و فقط باید از ایمپلنت استفاده کرد.
دندانها به هم فشار می آورند و نمایی مثل این تصویر ایجاد میکنند.
بخاطر مداخلات درمانی، استخوان فک بالا رشد نکرده و برعکس فک پایین کاملا طبیعی رشد می‌کند. در این حالت ارتودنتیست باید تلاش بسیاری انجام دهد و در جلسات و حتی سنین متفاوت بر اساس مقتضیات روشی را انتخاب کند.
در این اختلال، دندانها شدیدا آسیب می‌بینند
پنج تا شش سالگی شروع کار دندانپزشک است.
اگر کودکی عادت بدی دارد که به دندان‌هایش آسیب می‌رساند مانند مکیدن انگشت، درمان را زودتر و در سن 5سالگی شروع میکنیم.
از 7 سالگی ارتودنسی به شکل متحرک شروع می شود و تا 5 سال یعنی 12 سالگی ادامه دارد. ارتودنتیست از شکل متحرک به نوع ثابت تغییر روش میدهد و بیمار باید برای 6 سال دیگر با این نوع از اورتودنسی کنار بیاید و در 18 سالگی معمولا نتیجه درمان به خوبی مشخص می‌شود. احتمالا این مثال روشن می کند ک درمان این اختلال چقدر پیچیده و دشوار است.مراکز کاردرمانی شیراز
روش درمانی این کودکان چیست و چه زمانی باید انجام شود؟
جراحی شکاف لب و کام باید با کار تیمی انجام شود
در نهایت کام در دو نوبت با شکل های مختلف بخیه زده و بسته می شود
روش درمانی این اختلال 100 درصد جراحی است و یک جراح خبره باید با در نظر گرفتن زمان و شرایط بیمار و در حدود دو ماه و نیمه‌گی شکاف لب را بسته و در حدود ماه دهم و قبل از یک سالگی شکاف کام را ببندد. جراح باید عمل های زیبایی و ترمیمی متعددی انجام دهد تا کودک به لحاظ ظاهری و عملکردی تقریبا شبیه هم سن و سالانش شود.
آیا داشتن یک روان‌شناس یا روانپزشک کمکی می‌کند؟
قطعا حضور و همراهی کسی که این مهارت یا تجربه را داشته باشد میتواند کمک بزرگی باشد. هم والدین مخصوصا مادر درباره خودشان و هم در مورد کودکشان باید مشاوره های مهمی را از پزشک دریافت کنند.
معمولا والدین و حتی اقوام برای به دنیا آمدن یک نوزاد و اضافه شدن کسی به خانواده لحظه شماری میکنند ولی هیچکس انتظار یک نوزاد با اختلالات تکاملی را نمی‌کشد. قطعا با همان نگاه اول همه مخصوصا پدر و مادر احساس سرخوردگی، شوک و غم میکنند و می‌توان به ایشان حق داد چرا که ضربه روحی سنگینی خورده اند.
نقش مشاور یا روان‌شناس یا روانپزشک اینجاست که پررنگ می‌شود و توصیه ها و شاید داروهای تجویزی‌اش قطعا میتواند به والدین در تحمل این فشارها کمک کند.فیزیوتراپی شیراز
توصیه هایی به پدر و مادر و اعضای خانواده
1- ملامت کردن خود دردی را دوا نمیکند، در عوض:
2- هرچه نیرو دارید وقف حمایت از فرزندتان و درمان دراز مدت وی کنید
3- احساسات خود را درک کنید: احساس ناراحتی، خشم و اندوه در این شرایط بسیار طبیعی است.
توصیه هایی برای نگهداری از کودک دلبندتان
1- در یک کلام: حمایت و حمایت و حمایت.
2- کودک شما قبل از هر چیز یک انسان است، به چشم مشکل نگاهش نکنید!
3-همیشه و مداوم روی استعدادها و توانمندی‌ها و نکات مثبت او تمرکز کنید تا جایی که این نوع نگاه برای شما و کودکتان تثبیت شود.
4- به کودک خود به عنوان یک انسان و نه یک مشکل نگاه کنید .
5- مدام به جنبه‌های مثبت کودک خود اشاره کنید.
6- به فرزندتان به طرق مختلف اعتماد به نفس بدهید، اجازه تصمیم گیری یکی از همین راه هاست.
7- تشویق در این زمینه بسیار موثر است، تا می‌توانید کودکتان را تشویق کنید.
8- شرایطی را فراهم کنید که در هر وضعیتی بتواند با شما صحبت کند.
مشکلات تنفسی، تغذیه‌‌ای و شنوایی
1- عفونت های مکرر گوش میانی و ضعف شنوایی
در یک انسان سالم، گوش میانی که مسئول مستقیم شنوایی است یک تونل به سمت دهان و حلق دارد که شیپور استاش نامیده می‌شود
این کانال مسئول برقراری یک راه ارتباطی هوایی و یک مجرای چرخش مایعات و تخلیه آنها است. یکی از مشکلات افراد مبتلا به شکاف لب و کام، مسدود شدن شیپور استاش و در نتیجه تجمع مایع در گوش میانی و عفونت است و این عفونت و احتباس هوا و مایعات و ایجاد عفونت های مکرر، باعث کاهش شنوایی می گردد تا جایی که حتی مجبور به استفاده از سمعک می‌شوند. این قسمت از عوارض بیماری را حتما باید یک متخصص ماهر گوش و حلق و بینی معاینه و درمان کند.گفتاردرمانی خوب شیراز
شیپور استاش تدریجا بسته شده و راه ارتباطی گوش و حلق مسدود می گردد
عفونت های مکرر از عوارض شکاف کام و لب است
وقتی بیمار شکاف کام دارد، عبور و مرور هوا و صدا از راه بینی انجام می‌شود و در نتیجه کودک اصطلاحا تو دماغی صحبت می کند و حتما نیاز به یک گفتار درمانگر دارد.
نکات تکمیلی:
1- گاهی این شکاف در زیر مخاط (لایه صورتی که در قسمت‌های مختلف پوشش دهنده اندام های ماست) قرار می‌گیرد و شکافی دیده نمی‌شود اما عوارض مخرب خود را بصورت مخفی انجام میدهد و یکباره سر باز می‌کند و یا اتفاقی تشخیص داده می‌شود.
2- غیر از موارد ذکر شده بعنوان دلایل این عارضه، باید گفت که داشتن اضافه وزن و همچنین دیابت (غیر حاملگی) می توانند خطر ابتلا را افزایش دهند
3- به عقیده برخی جراحان می‌شود حتی از روز های اول زایمان، جراحی بیمار را انجام داد اما به عقیده دیگران بهتر است تا سه ماهگی صبر کنیم.
4- مادرانی که در 4 ماه اول بارداری بقدر کافی از 3 مورد اسید فولیک، ویتامین آ و ویتامین ب6 استفاده کنند، شانس داشتن بچه ای با مشکل شکاف و لب را به حداقل می رسانند.
5- شکاف لب حدودا در ماه دوم و سوم حاملگی اتفاق می‌افتد که زمان رسیدن لبها به هم و فیوز و چفت شدن آنها با هم است، پس هر عنصر آسیب زایی اگر در این مدت فعال باشد جنین واکنش نشان داده و مشکل شکاف لب و کام ایجاد می شود.
6- شکاف لب حتما باید طی 2 تا 5 ماه اول عمل شود و شکاف کام بین هفته های 14 تا 18 بعد از تولد.
7- از عوامل ایجاد اختلال، دارو‌ها از موارد بسیار مهم‌اند. داروهای ضد تشنج، آرام بخش ها، داروی آکوتان و متو ترکسات که به مقدار قابل توجهی احتمال ابتلا را بیشتر میکنند.
8- پادزهر تمام این مشکلات اسید فولیک است که خصوصا در 4 ماه اول بارداری احتمال لب شکری یا شکاف کام را بسیار کمتر می کنند.
9- کودکانی که بخاطر این مشکلات در هنگام حرف زدن تو دماغی صحبت می کنند، باید در حوالی 5 تا 6 سالگی عمل دیگری انجام دهند . البته از گفتار درمانگر هم باید کمک بگیرد.بهترین گفتاردرمانی در شهر شیراز
آسیب شناس گفتار، زبان و بلع مریم عبدالهی
کلینیک توانبخشی قصرالدشت شیراز
مدیریت :دکتر سجاد پیشه ور