نوشتن، یک فرآیند عصبی پیچیده است که به هماهنگی مکانیسم‌های چندگانه مغز مرتبط است و نیازمند تحریک و ادغام زنجیره منابع اطلاعاتی چندگانه، توجه، حافظه، مهارت‌های حرکتی، زبان و شناخت است. اختلال نوشتن یک ناتوانی یادگیری ویژه است که یادگیری زبان نوشتاری و استفاده از زبان نوشتاری برای بیان افکار و اندیشه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اختلال نوشتن، شرایطی است که نوشتن حروف با دست، آسیب می‌بیند به طوری که در نوشتن با دست و گاهی اوقات هجی کردن، ناتوانی ایجاد می‌کند (کی، ۲۰۰۶).
یكی از موارد شایع اختلال یادگیری دانش آموزان ، اختلال در نوشتن (رشدی) است كه به طور متنوع به كلینیک‌های كاردرمانی مراجعه دارند. اختلال نوشتن یک اختلال مهارت آموزشی تعریف می‌شود كه در دوران كودكی ظاهر می‌شود. این كودكان معمولاً وارونه‌نویسی می‌كنند یا بسیار بدخط می‌نویسند. برخی از محققان عقیده دارند كه بدنویسی این كودكان معمولاً به دلیل عدم هماهنگی آنان است. این كودكان با وجود داشتن هوش طبیعی و امكانات آموزشی و عاطفی مناسب، در عملكرد تحصیلی نسبت به همسن و سالان خود دچار تأخیر هستند و عوامل متعددی را مانند عوامل زیست‌شناختی و جسمانی، عوامل ژنتیكی و عوامل محیطی در ایجاد این اختلال مؤثر می‌دانند (به نقل از آزاد و همکاران، ۱۳۸۶).
تشخیص اختلال نوشتن محض (دیسگرافیا) زمانی گذاشته می‌شود كه اختلال به طور قابل ملاحظه در پیشرفت تحصیلی یا فعالیت روزمره زندگی تداخل کرده است. ۳ تا ۱۰ درصد كودكان در سنین مدرسه اختلال نوشتن دارند. كودكان مبتلا به اختلال نوشتن پس از ورود به دبستان خیلی زود مشكلاتی در هجی كردن كلمات نشان می‌دهند. با بالا رفتن سن و رفتن به كلاس‌های بالاتر، جملات كتبی و شفاهی چنین كودكانی آشكارا ابتدایی‌تر، عجیب‌تر و نسبت به سطح مورد انتظار پایین‌تر به نظر می‌رسد و حاوی تعداد زیادی اشتباهات دستوری است. ایشان ضعف در ساختن پاراگراف‌ها داشته، پاراگراف‌ها آشفته و فاقد توالی و تداوم مناسب است و با افزایش تعداد و انتزاعی‌تر شدن مخزن لغت آنها توانایی‌هایشان برای هجی كردن درست كاهش می‌یابد. خصوصیات فرعی مشتمل بر بی‌میلی در رفتن به مدرسه و انجام تكالیف كتبی، عملكرد تحصیلی ضعیف در سایر زمینه‌ها (مثلاً ریاضیات)، بی‌علاقگی كلی به مدرسه، فرار از مدرسه و اختلال رفتاری است. بنابراین بهتر است كه این اختلال در سنین پایین‌تر تشخیص داده شود تا بتوان از طریق آموزش‌های لازم به اصلاح آن پرداخت.
اگر اختلال نوشتن به موقع تشخیص داده نشده و درمان نشود، می‌تواند با ادامه اختلال، دستیابی شخص به سطوح بالاتر شغلی را با مشكل مواجه كند. افراد بالغ مبتلا به اختلال نوشتن، در انطباق اجتماعی (در زمینه مهارت‌های نوشتن) دچار بی‌كفایتی می‌شوند و این احساس مستمر بی‌كفایتی، حس جدایی، بیگانگی و درماندگی و نهایتاً افسردگی مزمن را در فرد ایجاد می‌كند. این افراد اكثراً مشاغلی را انتخاب می‌كنند كه به حداقل مهارت‌های نوشتن احتیاج دارند و ممكن است ندرتاً به موفقیت‌های حرفه‌ای دست یابند كه از نظر اجتماعی مطلوب یا مستلزم نگارش بیانی سطح بالا است (پورافکاری، ۲۰۰۰).
کودکان با اختلال نوشتن در زمینه‌های زیر مشکل دارند:
۱. خوش‌خطی و انسجام در نوشتن
۲. صحت و دقت حروف و کلمات نوشتاری
۳. همخوانی و هماهنگی در هجی کردن
۴. نظم و سازماندهی مناسب در نوشتن (دوئل، ۱۹۹۵).
همچنین برخی دیگر از مشکلات این کودکان بدین شرح است: نوشتن ناخوانا و ناشیانه، وجود جزئیات متناقض در نوشته‌ها، ترکیبی از سرهم‌نویسی، بالا و پایین نوشتن یا اندازه‌های نامنظم شکل‌ها، حروف کلمات یا حروف متناقص، کلمات جاانداخته، ناهماهنگی در فاصله بین کلمات و حروف، وضعیت غیرطبیعی مچ دست، بدن یا کاغذ هنگام نوشتن، مشکل در تجسم کردن شکل حروف، رونویسی یا نوشتن کُند و پرزحمت، ضعف در کشیدن طرح‌های فضایی روی کاغذ، گرفتگی عضله یا گیر غیرطبیعی (شکایت از حالت دست)، مشکلات بیش از حد در فکر کردن و نوشتن به طور همزمان (اسپرینگر و همکاران، ۲۰۰۳).
كودكان مبتلا به اختلال یادگیری چون در یادگیری مشكل دارند، تمایلی جهت یادگیری مهارت‌های حركتی جدید ندارند كه همین مورد باعث ایجاد مشكلات حركتی درشت و ظریف می‌شود و از طرف دیگر این كودكان در برنامه‌ریزی حركتی، ترتیب‌بندی حركتی و انعطاف‌پذیری پاسخ حركتی دچار مشكل هستند كه باعث می‌شود در عملكرد حركتی ضعف داشته باشند (رید، ۲۰۰۲).
نکات کاربردی و مفید
چنانچه مشخص است ضعف در مهارت حرکتی دست عامل اصلی بروز اختلال در نوشتن است. لازم به ذکر است که برای درمان این اختلال بایستی به درمانگران و متخصصان روانپزشک، روانشناس و کاردرمانگر مراجعه کرد. علاوه بر این با رعایت نکاتی ویژه می‌توان در کنار برنامه‌های درمانی و ضمن مشورت با متخصص معالج برنامه‌های بهبودبخشی زیر را نیز در مورد کودکان با مشکلات نوشتن به کار برد:
۱. کار کردن در مهارت‌های حرکتی ظریف. مانند تمرین‌هایی که در آن انگشت‌های کودک مشغول به اعمال ریز می‌شوند.
۲. ارزیابی چگونگی مداد گرفتن.
۳. شرکت در کلاس‌هایی که مداد گرفتن را آموزش می‌دهند.
۴. استفاده از ورزش‌ها و بازی‌هایی که به تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف کمک می‌کند.
۵. گاهی اوقات مشکلات توجه یا مشکلات دیداری به اختلال نوشتن حرکتی منجر می‌شود. در اختلال نوشتن حرکتی ارزیابی، اصلاح نوشته‌های روی تخته، یادداشت‌های معلم و دیکته‌نویسی مفید هستند.
منابع:
جلیل آبکنار، سیده سمیه و عاشوری، محمد. (۱۳۹۲). نکته‌های کاربردی برای آموزش دانش‌آموزان با اختلال یادگیری. تعلیم و تربیت استثنایی. ۱۳. ۳. ۴۰ – ۳۱.
Pourafkari N. A Short Text book of Psychiatry: Clinical Psychiatry- Science Behaviour. 3rd ed, Tehran: Shahreab Pub; 2000,338-339.
Key, M. (2006). What is Dysgraphia? Nationally certificated school psychologist. American Journal of
Mental Retardation. 100(4), 365-373.
Milone, M. (2007). Test of handwriting skills-revised. Novato, CA: Academic Therapy. Distributed by
ProEd, Austin, TX.
Sprenger, C. L., Siegel, L. S., Bechennec, D., & Serniclaes, W. (2003). Development of phonological and orthographic processing in reading aloud, in silent reading, and in spelling: A four-year longitudinal study. Journal of Experimental Child Psychology, 84, 194–200.