مرکز درمان ناتوانی های حرکتی اطفال شیراز
توانبخشی قصردشت شیراز
فیزیوتراپی شیراز کاردرمانی شیراز
اصطلاح «ااختلالات حرکتی» به مجموعه ای از بیماری‌های دستگاه عصبی(نورولوژیک) اشاره دارد که منجر به ایجاد حرکات افزایش یافته‌ی غیر طبیعی (ارادی یا غیر ارادی) می‌شوند. اختلالات حرکتی همچنین می‌توانند باعث کاهش و یا کندی حرکات نیز شوند.
اختلالات حرکتی سندرم‌هایی بالینی هستند که با افزایش یا کاهش حرکات ارادی و غیر ارادی، بدون ضعف یا اسپاسم (گرفتگی عضلانی) همراه هستند. این اختلالات ارتباط تنگاتنگی با هسته‌های قاعده ای و خارج هرمی دارند.
اختلالات حرکتی معمولا به دو دسته ی عمده‌ی هایپرکینتیک (حالت افزایش یافته‌ی حرکات) و هایپوکینتیک (حالت کاهش یافته‌ی حرکات) تقسیم می‌شوند.
اختلالات حرکتی‌هایپرکینتیک به دیس کینزی یا حرکات اضافی، تکراری و غیر ارادی اشاره دارند که فرکانس آنها خارج از محدوده‌ی حرکتی طبیعی است.
اختلالات‌هایپوکینتیک به آکینزی (فقدان حرکت)، هایپوکینزی (کاهش دامنه ی حرکات)، برادی کینزی (کاهش سرعت حرکت) و سفتی عضلات حرکتی اشاره دارند.
حرکات غیر طبیعی، اولین تظاهر اختلالات حرکتی اولیه می‌باشند اما در اختلالات حرکتی ثانویه، حرکات طبیعی بوده و نشان دهنده‌ی یک اختلال نورولوژیک عمومی می‌باشند.
برای درمان بیماری های حرکتی می توانید به متخصص مغزواعصاب یا جراح ارتوپد مراجعه کنید
۱. اختلال حرکتی آتاکسی
آتاکسی یک اختلال تحلیل برنده است که مغز، ساقه‌ی مغز و یا نخاع را درگیر می‌کند. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش ظرافت، عدم دقت، ناپایداری، عدم تعادل و لرزش و یا عدم وجود هماهنگی در هنگام انجام حرکات ارادی شود.
در این حالت حرکات ظریف نیستند و منفصل یا نامنظم به نظر می‌رسند. بیماران مبتلا ممکن است به دلیل مشکل در راه رفتن، مکرراً دچار سقوط شوند.
آتاکسی همچنین می‌تواند چشم‌ها و تکلم فرد را نیز تحت تأثیر قرار دهد. چنانچه یک اختلال متابولیسمی علت زمینه ای آتاکسی باشد ممکن است بتوان آن را در افراد مناسب درمان نمود.
اساس درمان آتاکسی ناشی از پارکینسون (و یا پارکینسون به هر علتی)، مصرف L-DOPA ی خوراکی است. دیگر داروهای مورد استفاده در درمان آتاکسی ناشی از پارکینسون (یا پارکینسون به هر علتی) عبارتند از آنتی کولینرژیک‌ها، آگونیست‌های دوپامین، آمانتادین، سلجیلین و انتاکاپون. در کودکان مبتلا به آتاکسی معمولا فقط آنتی کولینرژیک‌ها تجویز می‌شوند.
۲. اختلال حرکتی دیس تونی
دیس تونی یک اختلال نورولوژیک در ماهیچه‌ها است که مشخصه ی آن اسپاسم‌های غیر ارادی عضلانی میباشد. دیس تونی در نتیجه ی عملکرد غیرطبیعی هسته‌های قاعده ای (واقع در عمق مغز) بوجود می‌آید که وظیفه‌ی آنها هماهنگ کردن حرکات میباشد. این مناطق مغز، سرعت و نرمی حرکات را کنترل نموده و از حرکات ناخواسته جلوگیری می‌نمایند.
بیماران مبتلا به دیس تونی ممکن است انحرافات حرکتی غیر قابل کنترل، حرکات تکراری و یا شکل و شمایل (Posture) غیر طبیعی اندام‌ها را تجربه کنند. این بیماری می تواند هر بخشی از بدن نظیر بازوها، پاها، تنه، پلک‌ها و طناب‌های صوتی را درگیر کند.
دیس تونی‌های سراسری باعث درگیری کل بدن می‌شوند. دیس تونی‌های کانونی تنها یک بخش از بدن، عمدتا گردن (که انحراف اسپاسمودیک گردن یا Spasmodic torticollis نامیده می‌شود)، پلک‌ها (که Blepharospasm نامیده می‌شود)، بخش تحتانی صورت (سندرم Meige) و دست (کرامپ Writer یا دیس تونی اندام)، را درگیر می‌کنند.
اختلال حرکتی دیس تونی
بسته به بخش درگیر بدن، دیس تونی می تواند بسیار ناتوان کننده باشد. یک راهکار سه جانبه برای درمان دیس تونی وجود دارد که شامل تزریق بوتولینوم(بوتاکس)، دارو و جراحی میباشد. این سه مولفه را می توان به تنهایی و یا در ترکیب با یکدیگر نیز به کار برد.
تزریق بوتاکس منجر به قطع ارتباط عصب و عضله و در نتیجه کاهش حرکات غیر طبیعی و خروج عضلات از وضعیت(Posture) نامناسب می‌شود. جراحی تنها زمانی انجام می‌شود که ثابت شود درمان‌های دیگر بی تاثیر بوده اند. هدف جراحی قطع مسیرهایی است که منجر به ایجاد حرکات غیر طبیعی در سطوح مختلف دستگاه عصبی می‌شوند.
در برخی از جراحی‌ها، تخریب هدفدار مناطق کوچکی از تالاموس (تالاموتومی)، گلوبوس پالیدوس(پالیدوتومی) یا دیگر مناطق عمقی مغز صورت می‌پذیرد. اخیرا تحریک عمقی مغز(DBS) با موفقیت‌هایی همراه بوده است. دیگر جراحی‌ها عبارتند از برش اعصابی که به ریشه‌های عصبی موجود در عمق گردن و در مجاورت نخاع ختم می‌شوند(ریزوتومی گردنی قدامی یا Anterior cervical rhizotomy) یا برداشت اعصاب در محلی که در تماس با عضلات قرار می گیرند(عصب زدایی محیطی انتخابی یا Selective peripheral denervation).
۳. لرزش حرکتی (Essential Tremor)
لرزش حرکتی نوعی لرزش غیر کنترل شده است که معمولا یک یا دو دست یا بازو را درگیر کرده و در حین انجام حرکات پایه تشدید می‌شود. این نوع لرزش حدود ۵ میلیون آمریکایی را درگیر خود کرده است. طبق اطلاعات کتابخانه ی ملی پزشکی، لرزش حرکتی اغلب در افراد بالای ۶۵ سال دیده می‌شود.
این نوع لرزش نه در اثر یک بیماری زمینه ای نظیر پارکینسون بلکه در اثر وجود ناهنجاری در نواحی‌ای از مغز که مسئول کنترل حرکت هستند بوجود می‌آید. حدود ۵۰ درصد از بیماران دارای سابقه ی خانوادگی هستند. این وضعیت معمولا منجر به بروز عوارض جدی نمی‌شود اما قطعا می‌تواند با فعالیت‌های روزانه تداخل پیدا کرده و منجر به استرس فرد شود.
در برخی موارد، حرکت درمانی یا تغییر سبک زندگی می‌تواند منجر به بهبود علائم شود. چنانچه وضعیت بیمار کارهای روزانه‌ی او را مختل کرده و با تاثیر منفی بر کیفیت زندگی وی همراه باشد، درمان دارویی یا جراحی در نظر گرفته می‌شود.
در حدود ۵۰ تا ۷۵ درصد از بیمارانی که دارو دریافت می‌کنند میزان لرزش‌ها کاهش پیدا می‌کند. معمولا از داروهایی نظیر بتابلوکر‌ها، داروهای ضد صرع، بنزودیازپین‌ها و مهار کننده‌های آنزیم کربینک انهیدراز استفاده می‌شود. بتابلوکر‌ها معمولا برای بیماران جوان‌تر تجویز می‌شوند چرا که ممکن است منجر به از بین رفتن حافظه و کاهش سطح هوشیاری در افراد مسن شوند.
لرزش حرکتی (Essential Tremor
تزریق بوتاکس به قطع ارتباط بین عصب و عضله و کاهش احتمالی لرزش کمک می‌کند. چنانچه لرزش به حدی شدید باشد که منجر به ناتوانی گردد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. در عمل جراحی تالاتومی، تالاموس (یک ناحیه در عمق مغز که پیام‌های حسی را دریافت کرد نماید) به صورت هدفدار تخریب می‌شود.
در حدود ۷۵ درصد از بیمارانی که تحت این عمل جراحی قرار می گیرند، علائم در یک سمت از بدن بهبود پیدا می‌کنند. عمل جراحی بر روی هر دو طرف تالاموس به ندرت انجام می‌شود چرا که با خطر بالای از دست دادن قدرت تکلم همراه است.
تحریک عمقی مغز یک گزینه‌ی جراحی دیگر در موارد شدید بیماری است که به دارو پاسخ نداده اند. در این روش یک سیم به ضخامت تار مو در تالاموس کار گذاشته شده و سپس به یک محرک نورونی (Neurostimulator) کاشته شده در زیر استخوان ترقوه متصل می‌شود. محرک نورونی، ایمپالس‌های الکتریکی را به تالاموس فرستاده و با پیام‌های عصبی بوجود آورنده ی لرزش تداخل می کند.
۴. اختلال حرکتی هانتینگتون
بیماری هانتینگتون یک بیماری پیشرونده و تحلیل برنده در یک سری سلول‌های عصبی خاص واقع در مغز میباشد. شروع این بیماری معمولاً در سنین بین ۳۵ تا ۵۰ است که به مدت ۱۰ تا ۲۵ سال و به صورت پیشرونده ادامه پیدا می‌کند.
تخمین زده می‌شود که هانتینگتون ۱ نفر از هر ۱۰۰۰۰ نفر را در ایالات متحده درگیر کرده باشد. یک نوع خاص از‌هانتینگتون در سنین جوانی (۲۰ سالگی و کمتر) ایجاد می‌شود که ۱۶ درصد از موارد کل را شامل می‌شود.
علائم‌هانتینگتون عبارتند از: لرزش، حرکت غیر ارادی اندام‌های تنه و صورت، تحلیل سریع توانایی‌های ذهنی و ابتلا به مشکلات روانی.
هانتینگتون یک بیماری ارثی است و احتمال ابتلای کودکی با یک والد مبتلا به آن، ۵۰ درصد میباشد. هیچ درمان قطعی‌ای برای هانتینگتون وجود ندارد؛ بنابراین درمان بر کاهش علایم، پیشگیری از بروز عوارض و کمک به بیماران و اعضای خانواده برای سازگاری با مشکلات روزمره متمرکز میباشد.
پزشکان ممکن است داروهای ضد جنون، ضد افسردگی، آرام بخش، تثبیت کننده‌ی خلق و خو و یا تزریق بوتاکس را تجویز نمایند. این داروها در کمترین دوز موثر تجویز می‌شوند چرا که همه ی آنها دارای عوارض جانبی هستند.
پیشرفت کامل‌هانتینگتون معمولا در عرض ۱۰ تا ۳۰ سال صورت می‌پذیرد. محققان متوجه شده‌اند که هر چه علائم در سنین پایین‌تری تظاهر پیدا کنند، پیشرفت بیماری شدیدتر خواهد بود.
۵. اختلال حرکتی MSA یا آتروفی سیستم چندگانه
آتروفی سیستم چندگانه، یک بیماری نورودژنراتیو (تحلیل برنده ی نورونی) است که حرکت، فشار خون و دیگر اعمال بدن را دچار اختلال می‌نماید. (Multiple System Atrophy)
از آنجایی که علائم، زمان شروع و شدت MSA از فردی به فرد دیگر متغیر است بنابراین در ابتدا طیف‌های مختلف علائم به صورت سه بیماری جداگانه در نظر گرفته می‌شدند:
سندرم شای-دارگر(Shy-Darger)، تحلیل استریاتونیگرال (تحلیل جسم مخطط-هسته ی سیاه) و آتروفی زیتوتی-پلی-مخچه ای (Olivopontocerebellar atrophy).
امروزه هر سه‌ی این بیماری‌ها تحت عنوان MSA شناخته می‌شوند. علائم این بیماری عبارتند از سفتی عضلات، کندی حرکات، عدم تعادل، ناپایداری، عدم هماهنگی حرکات، کاهش چشمگیر فشارخون در حالت ایستاده که منجر به سرگیجه، سبکی سر، غش و یا تاری دید می‌شود (افت فشار خون ارتواستاتیک)، ناباروری مردان، مشکلات ادراری و دشواری بلع و تکلم.
ممکن است به منظور کنترل علائم بیماری از دارو استفاده شود. لوودوپا و آگونیست‌های دوپامین که در درمان پارکینسون به کار می‌روند ممکن است در رفع کندی و سفتی عضلانی در برخی از بیماران موثر باشند.
می توان افت فشار ارتواستاتیک را با داروهای افزایش دهنده‌ی فشار خون کنترل کرد. با پیشرفت بیماری، فواید داروها کاهش می‌یابند. در موارد پیشرفته و شدید ممکن است یک لوله ی تغذیه برای زمانی که بیمار قادر به بلع نیست نیاز باشد.