بلع طبیعی و اختلال بلع
۱. مرحله آماده سازی دهانی
غذا جویده می شود و توسط بزاق، مخلوط و مرطوب شده و به لقمه آماده بلع تبدیل می شود.
۲. مرحله دهانی
زبان، غذا و مایعات را به قسمت انتهایی دهان، به سمت حلق می فرستد.
(این مرحله، ارادی است: افراد، روی جویدن و آغاز عمل بلع کنترل دارند.)
۳. مرحله حلقی
غذا وارد حلق می شود. بخش هایی از حنجره (اتاقک صوتی) بسته می شوند تا غذا وارد نای نشود و به ریه ها راه پیدا نکند.
سپس عضلات بلع شل می شوند و غذا و مایعات به سرعت از حلق عبور می کنند و وارد مری می شوند.
حنجره باز می شود تا اجازه تنفس دهد. (این مرحله با کنترل ارادی آغاز می شود، اما سپس یک فاز غیر ارادی می شود که نمی تواند عمدا کنترل شود.)
۴. مرحله مری یا مروی
مایعات تا اندازه ای از طریق گرانش از طریق مری به داخل معده ریزش می کنند.
ماهیچه های مری، غذا و مایعات را با حرکات موج مانند به نام حرکات دودی شکل، به سمت معده جلو می راند.
یک نوار ماهیچه ای در انتهای مری به نام اسفنکتر تحتانی مری در پاسخ به بلع، شل می شود و به غذا و مایعات اجازه می دهد به معده وارد شوند. (موارد اتفاق افتاده در این مرحله غیر ارادی هستند.)
اختلال بلع، زمانی اتفاق می افتد که یک یا بیش از یکی از این مراحل، موفق نمی شوند به درستی اجرا شوند.
برخی مشکلات سلامت کودکان که می تواند بر بلع تاثیر بگذارد شامل موارد زیر است:
شکاف کام و لب ( لب یا کام شکری)
مشکلات دندانی (دندان هایی که بر هم منطبق نیستند، مانند پیشامدگی دندان های زبرین نسبت به زیرین)
زبان بزرگ
بیماری هایی که بر عصب ها و ماهیچه ها اثر می گذارند؛ مانند سکته مغزی، تومور، آسیب عصبی یا تحلیل عضلانی و می توانند باعث فلج یا عملکرد ضعیف زبان یا ماهیچه های گلو و مری شوند
لوزه های بزرگ
تومور یا توده هایی در گلو
مشکلاتی در رشد استخوان های جمجمه و ساختارهای درون دهان و گلو پیش از تولد (به نام ناهنجاری های سر و صورت)
ناهنجاری های پیش از تولد مجرای گوارشی، مانند انسداد مری یا اتصال غیر طبیعی نای-مری
حساسیت دهانی، که می تواند در کودکان بسیار بیماری که برای مدتی طولانی، متصل به دستگاه تهویه بوده اند، رخ دهد
تحریک تارهای صوتی پس از تنفس طولانی مدت با دستگاه تهویه (ممکن است در نوزادان نارس یا کودکان بسیار بیمار رخ دهد)
فلج تارهای صوتی
نای شکافی (ایجاد سوراخ در گلو برای تنفس)
تحریک یا زخم مری یا تارهای صوتی توسط اسید موجود در بیماری رفلاکس معده ای-ریوی (GERD)
فشرده شدن مری توسط بخش های دیگر بدن مثل بزرگ شدن قلب، غده تیروئید، عروق خونی یا غدد لنفاوی
وجود اجسام خارجی در مری، مانند سکه بلعیده شده
تاخیر در تکامل
نارس بودن
- چرا اختلال بلع باعث نگرانی می شود؟
اختلال بلع می تواند باعث آسپیراسیون و عفونت ریه گردد که زمانی اتفاق می افتد که غذا یا مایعات، وارد نای و ریه ها می شوند.
ورود غذا یا مایعات، ممکن است منجر به التهاب ریه و یا سایر عارضه های جدی ریوی شود.
کودکان دارای اختلال بلع معمولا در به اندازه کافی غذا خوردن، مشکل دارند که منجر به تغذیه ضعیف و عدم افزایش وزن یا رشد مناسب می شود.
ارزیابی و درمان مهم است زیرا خطر نتایج معکوس، مانند ترس از غذا و مایعات و مقاوت در برابر غذا خوردن را کاهش می دهد.
به علاوه، تشخیص اختلال بلع و مدیریت آن، خطر ورود مواد به راه تنفسی (عبور غذا یا مایعات از مسیر هوایی) را کاهش می دهد.
علائم اختلال بلع چه هستند؟
علائمی که بیماران دارای اختلال بلع دارند(چه نوزاد و چه بزرگسال)، ممکن است واضح باشند و یا ارتباط دادن آن ها با مشکلات بلع، می تواند دشوار باشد.
موارد زیر شایع ترین علائم اختلال بلع هستند.
اگرچه هر کس ممکن است علائم متفاوتی تجربه کند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
آهسته غذا خوردن
تلاش مکرر برای بلعیدن یک وعده غذایی درون دهان
دشواری در هماهنگ کردن مکیدن و بلعیدن
باز گذاشتن دهان هنگام غذا خوردن
تراوش آب دهان
داشتن این احساس که غذا یا مایعات، به گلو یا مری چسبیده اند یا یک توده در این نواحی وجود دارد
قوس دادن یا سفت کردن بدن در هنگام غذا خوردن
گرفتگی در فقسه سینه پس از خوردن یا نوشیدن
سرفه کردن یا احساس خفگی در زمان خوردن یا نوشیدن (یا سریعا پس از آن)
صدای خشن یا گوش خراش، حین خوردن یا پس از آن
عفونت مکرر تنفسی
بیرون پریدن آب دهان یا استفراغ به صورت مکرر
بیرون آمدن غذا یا مایعات از بینی، حین یا پس از غذا خوردن
تحریک پذیری یا عدم هوشیاری در طول غذا خوردن
کاهش وزن
علائم اختلال بلع، ممکن است مشابه عارضه ها یا مشکلات دیگر به نظر برسد.
لطفا برای تشخیص، با مراقب سلامت کودک خود مشاوره کنید.
نحوه تشخیص اختلال بلع
یک متخصص اختلال بلع، بیمار را معاینه می کند و از سابقه پزشکی او مطلع می شود.
از فرد، در مورد کیفیت غذا خوردن کودک و هرگونه مشکل مشاهده شده در طول غذا خوردن، پرسیده خواهد شد.
تست های تصویربرداری و اندوسکوپی نیز ممکن است برای ارزیابی دهان، گلو و مری انجام شود.
این تست ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
بررسی تصویری وضعیت دهانی-حلقی هنگام بلع
اختلال بلع
یا بررسی تصویری-فلوروسکوپی بلع (VFSS) یا بررسی بلع اصلاح شده باریوم (MBSS): مقداری کمی از یک مایع حاوی باریوم به کودک داده می شود تا با بطری، قاشق یا فنجان بنوشد یا یک غذای جامد حاوی باریوم به او خورانده می شود.
اختلال بلع
باریوم به خوبی تحت اشعه ایکس دیده می شود. مجموعه ای از تست های اشعه ایکس تهیه می شود تا ارزیابی شود هنگام بلع مایع توسط کودک، چه اتفاقی می افتد.
این عمل در حضور متخصص اختلال بلع انجام می شود.
ارزیابی اندوسکوپی فیبراپتیکی بلع (FEES)
مانند بررسی بلع دهانی-مروی، FEES توسط یک گفتاردرمانگر اجرا می شود.
این ارزیابی بلع، مستلزم این است که متخصص اختلال بلع، یک دوربین کوچک را از طریق بینی وارد کند، در حالی که بیمار کاملا بیدار است.
همچنان که دوربین مستقر شده است بیمار آرام می ماند، درحالی که اجازه دارد انواع مختلف جامدات و مایعات را بخورد.
این آزمایش، اجازه نظارت مستقیم بر عملکرد تارهای صوتی و نای را در طول بلع می دهد.
این آزمایش، برای کودکان در تمام سنین بی خطر است.
اندوسکوپی معده-مری
در این آزمایش از یک لوله کوچک و منعطف با یک چراغ و یک دوربین در انتهای آن (اندوسکوپ)، برای معاینه ی قسمت های داخلی مجرای گوارشی استفاده می شود.
اندوسکوپی، تحت بیهوشی انجام می شود. تصاویری از داخل گلو، مری و معده گرفته می شود تا بتوان به جستجوی ناهنجاری ها پرداخت.
نمونه های بافتی کوچکی به نام بیوپسی نیز می تواند برای بررسی مشکلات، برداشته شود.
آزمایش بیماری رفلاکس
ردیاب های اسیدیته ی مری و معده (یا “ردیاب های pH”) و ردیاب های مقاومت، برای بررسی بیماری رفلاکس استفاده می شوند.
ردیاب، یک ابزار اندازه گیری اسیدیته بسیار باریک است که توسط متخصص بیماری های معده و روده، عموما پس از اعمال مواد آرامبخش، در اتاق عمل جاگذاری می شود.
عموما این ردیاب ها باعث ناراحتی نمی شوند و اغلب در روز بعد خارج می شوند.
لطفا برای اطلاعات بیشتر با متخصص بیماری های معده و روده در تماس باشید.
تست های دیگری که ممکن است برای ارزیابی اختلال بلع انجام شود عبارت اند از:
۱. فشارسنجی مری
تحت اثر مواد آرامبخش، یک لوله کوچک شامل یک فشار سنج، از دهان کودک وارد می شود و به سمت مریهدایتمی شود. سپس، فشار درون مری اندازه گیری می شود تا کیفیت حرکت غذا در مری ارزیابی شود.
۲. معاینه حنجره
تحت بیهوشی، پزشک یک لوله را درون گلوی کودک قرار می دهد و از طریق آن نگاه می کند تا هرگونه ناحیه باریک شده یا مشکلات دیگر را پیدا کند.
درمان اختلال بلع چیست؟
درمان مخصوص اختلال بلع، بر اساس موارد زیر توسط مراقب سلامت کودک تعیین می شود،:
سن کودک، سلامت کلی و پیشینه پزشکی
شدت بیماری
نوع بیماری
میزان تحمل داروهای خاص ، عمل ها و درمان ها توسط کودک
پیش بینی طول دوره بیماری
نظر یا ارجحیت فرد
متخصص اختلال بلع یا گفتاردرمانگر می توانند در تشخیص و درمان کودک درگیر اختلال بلع، کمک شایانی کند.
این درمانگرها می توانند با دادن تمریناتی به کودک کمک کنند بلع اثربخش تر شود و یا برای تغذیه، تکنیک هایی را پیشنهاد دهند تا به بهبود مشکلات بلع کمک کنند.
نوزادان و کودکان درگیر اختلال بلع اغلب قادرند مایعات غلیظ و غذاهای نرم مانند غذاهای کودک با غذاهای پوره ای را بهتر از مایعات رقیق ببلعند.
برخی از نوزادانی که مشکل بلع شیر خشک دارند، هنگامی که آنقدر بزرگ شوند که بتوانند غذای کودک بخورند، بهتر عمل می کنند.
بیشتر بخوانید: اختلال بلع و ۱۳ درمان طبیعی برای مقابله با آن
پیشنهادات
پیشنهادات زیر نیز باید در زمان مراقبت از کودک درگیر اختلال بلع، در نظر گرفته شود:
افزودن میزان اندکی از سرلاک برنج به شیر خشک یا شیر دوشیده شده، ممکن است به اختلال بلع کمک کند.
هم زدن شیر خشک یا مخلوط سرلاک، پیش از افزودن آن به بطری کودک، می تواند تکه های درون آن را از بین ببرد و مکیدن آن را از طریق نوک بطری و در نتیجه، بلع را آسان تر کند.
سوراخ های نوک بطری را بزرگ تر نکنید زیرا این کار، خطر خفگی و ورود غذا به مسیر هوایی را افزایش می دهد و در رشد دهانی کودک، مداخله می کند.
مهارت های تغذیه و گفتاری در آینده نیز ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد.
نباید غذاهای کودک به نوزادان خورانده شود، تا زمانی که حداقل ۴ ماهه شوند، زیرا آن ها تا این زمان، هماهنگی مناسب را برای بلعیدن این غذاها ندارند.
متخصص اختلال بلع، ممکن است بتواند محصولات تجاری دیگری را نیز که به غلیظ کردن مایعات و آسان تر کردن بلع آن ها کمک می کند پیشنهاد دهد.
کودکانی که نفرت از غذا دارند، که می تواند پس از جراحی دهان یا قرار گرفتن تحت دستگاه تهویه به مدت طولانی اتفاق افتد، ممکن است از تمرینات و فعالیت هایی سود ببرند که حساسیت آن ها را نسبت به داشتن چیزی در دهانشان، از بین می برد.
این تمرینات یا فعالیت ها، شامل موارد زیر است:
فراهم کردن اسباب بازی ها و وسایل بی خطر دیگر، برای کودکان، تا آن ها را بجوند یا در دهان خود قرار دهند.
وسایلی را امتحان کنید که بافت و دماهای مختلفی دارند.
مزه، بافت و دمای غذاهای نرم را برای کودکان بزرگتر از ۴ ماه تغییر دهید.
به کودک اجازه دهید با غذاها بازی کند و در زمان صرف غذا، شلوغ کار شود.
زمانی که علائم GERD نیز هم زمان با اختلال بلع وجود دارد، درمان این عارضه ممکن است در توانایی کودک در بلع، بهبود ایجاد کند.
از آنجا که مری و گلو، توسط رفلاکس اسید، کمتر تحریک شده اند، ممکن است عملکرد آن ها بهبود یابد.
درمان GERD ممکن است شامل موارد زیر باشد:
باقی ماندن به صورت عمودی، به مدت حداقل یک ساعت پس از خوردن و کامل کردن وعده عصر، حداقل ۳ ساعت پیش از زمان خواب
استفاده از داروها برای کاهش تولید اسید معده
انجام یک عمل برای کمک به حفظ غذا و اسید در داخل معده
در کودکانی که دچار زخم روی مری یا باریک شدگی آن هستند، ممکن است بتوان تحت بیهوشی، مری آن ها را گشاد کرد.
این فرآیند ممکن است به صورت دوره ای تکرار شود.
دورنمای بلندمدت برای کودک دارای اختلال بلع چیست؟
بسیاری از کودکان، یاد می گیرند که به طور موفقیت آمیز بخورند و بیاشامند.
برخی کودکان درگیر اختلال بلع، مشکلات بلندمدت خواهند داشت.
کودکانی که مشکلات دیگری دارند، مخصوصا آن هایی که بر عصب ها و ماهیچه ها اثر می گذارند، مثل فلج مغزی، تحلیل عضلانی و آسیب مغزی، ممکن است نتوانند در مشکلات بلع خود، بهبود قابل توجهی پیدا کنند....
گفتاردرمانگر تخصصی بلع مریم عبداللهی