آپراکسی (Apraxia) ناشی از بیماری عصب است. آن باعث می‌شود افراد نتوانند حرکات و ژست‌های روزمره را انجام دهند.
برای مثال، فرد مبتلا به آپراکسی ممکن است نتواند بند کفش یا دکمه پیراهن خود را ببندد. افراد مبتلا به آپراکسی صحبت کردن و بیان مطلبی با گفتار را چالش‌برانگیز می‌دانند.
در این مقاله، در مورد علل و علائم آپراکسی و همچنین گزینه‌های درمان صحبت می‌کنیم.
علل آپراکسی
آپراکسی زمانی اتفاق می‌افتد که مناطق خاصی از نیمکره‌های مغزی به‌درستی کار نکنند.
این اختلال ممکن است در صورت ایجاد ضایعه‌ای در مغز از طریق مسیرهای عصبی ایجاد شود که خاطرات حرکات یاد گرفته‌شده را ذخیره می‌کند. فرد مبتلا به آپراکسی ممکن است نتواند به این اطلاعات دسترسی پیدا کند.
آپراکسی می‌تواند به دلیل آسیب‌دیدگی سر یا بیماری که مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اتفاق بیفتد، مانند:
سکته مغزی
ضربه به سر
زوال عقل
تومورها
تحلیل گانگلیون کورتیکوبازال
آپراکسی در بیشتر افراد مسن به دلیل شیوع بالاتر بیماری‌های عصبی مانند سکته مغزی و زوال عقل در بین این جمعیت بیشتر دیده می‌شود. اگر فردی به دلیل تورم ناشی از سکته مغزی دچار آپراکسی شده باشد، ممکن است طی چند هفته بهبود یابد.
آپراکسی همچنین ممکن است اختلال ژنتیکی باشد. اگر نوزاد در هنگام تولد دچار آپراکسی شود، ممکن است به دلیل مشکلاتی در سیستم عصبی مرکزی باشد.
علائم آپراکسی
علامت اصلی آپراکسی عدم توانایی در انجام حرکات ساده است، حتی اگر فرد مبتلا به آپراکسی از بدن خود استفاده کامل کرده و دستورات حرکت را درک کند.
افراد مبتلا به آپراکسی کنترل و هماهنگی حرکات ارادی برایشان دشوار است. این افراد همچنین ممکن است آسیب مغزی داشته باشند که باعث آفازی می‌شود (نقص زبان که توانایی درک یا استفاده صحیح از کلمات را کاهش می‌دهد.)
انواع آپراکسی
انواع مختلف آپراکسی به روش‌های که اندکی با هم متفاوت هستند، در بدن تاثیر می‌گذارد:
آپراکسی حرکتی اندام
افراد مبتلا به آپراکسی حرکتی اندام (limb-kinetic) قادر به استفاده از انگشت، بازو یا پا برای انجام حرکات دقیق و هماهنگ نیستند. اگرچه افراد مبتلا به آپراکسی حرکتی اندام ممکن است نحوه استفاده از ابزاری مانند پیچ‌گوشتی را بفهمند و ممکن است در گذشته از آن استفاده کرده باشند، اما اکنون قادر به انجام همان حرکت نیستند.
آپراکسی فکری-حرکتی
افراد مبتلا به آپراکسی فکری-حرکتی (Ideomotor) قادر به اجرای دستور کلامی برای کپی کردن حرکات دیگران یا پیروی از پیشنهادات برای حرکات نیستند.
آپراکسی مفهومی
این نوع از آپراکسی شبیه آپراکسی فکری-حرکتی است. افراد مبتلا به آپراکسی مفهومی (Conceptual) همچنین قادر به انجام کارهایی نیستند که بیش از یک مرحله را شامل شود.
آپراکسی اندیشه‌ای
افراد مبتلا به آپراکسی اندیشه‌ای (Ideational) قادر به برنامه‌ریزی یک حرکت خاص نیستند. ممکن است انجام حرکاتی مانند لباس پوشیدن یا استحمام برایشان دشوار باشد.
آپراکسی بوکوفاشیال
افراد مبتلا به آپراکسی بوکوفاشیال یا آپراکسی صورت-دهان، قادر به انجام حرکات با صورت و لب‌ها با فرمان نیستند.
آپراکسی ساختاری
افراد مبتلا به آپراکسی ساختاری قادر به کپی، ترسیم یا ساخت نمودارهای ساده نیستند.
آپراکسی چشمی-حرکتی
آپراکسی چشمی-حرکتی، چشم‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افرادی که به این نوع آپراکسی مبتلا هستند، در انجام حرکات چشم با فرمان مشکل دارند.
آپراکسی کلامی
افرادی که مبتلا به آپراکسی کلامی یا دهانی هستند، ایجاد حرکات لازم برای گفتار را چالش‌برانگیز می‌دانند. آنها ممکن است در تولید صدا و درک ریتم گفتار مشکل داشته باشند.
تفاوت آپراکسی با آفازی و دیس‌پراکسی
علائم آپراکسی می‌تواند شبیه علائم دو بیماری دیگر به‌نام آفازی و دیس‌پراکسی باشد.
آفازی معمولا در اثر آسیب به بخشی از مغز به نام قشر مغز ایجاد می‌شود. قسمت‌های خاصی از قشر مخ به نام‌های ناحیه بروکا (Broca’s area) و ناحیه ورنیکه (Wernicke’s area) مسئول درک و تولید زبان هستند.
افراد مبتلا به آفازی ممکن است در موارد زیر مشکل داشته باشند:
پیدا کردن کلمات مناسب برای بیان خود
خواندن و نوشتن جملات
درک کلمات و دستور زبان
دیس‌پراکسی نوعی خفیف از آپراکسی است که افراد گاهی‌اوقات آن را اختلال هماهنگی رشد می‌نامند. آن توانایی فرد در انجام برخی حرکات بدنی را کاهش می‌دهد و همچنین ممکن است در گفتار تاثیر بگذارد.
افراد مبتلا به دیس‌پراکسی ممکن است علائم زیر را داشته باشند:
مشکل با تعادل
دست و پا چلفتی بودن
مشکلات بینایی
مشکلات عاطفی یا رفتاری
مشکلات مربوط به مهارت‌های اجتماعی
مشکل در خواندن، نوشتن و صحبت کردن
مشکلات حافظه
تشخیص و آزمایش‌ها
برای تشخیص آپراکسی، پزشک سابقه پزشکی کامل فرد را بررسی می‌کند و تمام علائم وی را در نظر می‌گیرد که هر علت زمینه‌ای را شناسایی کند. همچنین ممکن است آنها به دنبال رد بیماری‌های مشابه مانند ضعف حرکتی، آفازی یا دیس‌پراکسی باشند.
پزشک ممکن است آزمایش‌های مختلفی را برای ارزیابی انجام دهد:
ارتباط کلامی و غیرکلامی
نحوه مشارکت و عملکرد افراد در فعالیت‌های خاص
هماهنگی
توانایی شنیدن و گوش دادن
آزمایش‌ها ممکن است شامل تست‌های بدنی برای اندازه‌گیری مهارت‌های هماهنگی حرکتی و آزمون‌های زبانی برای بررسی توانایی درک دستورات باشد.
درمان آپراکسی
اگر افراد به دلیل بیماری زمینه‌ای دچار آپراکسی شوند، برای هر نوع بیماری که منجر به آپراکسی می‌شود، تحت درمان قرار می‌گیرند.
فیزیوتراپی و کاردرمانی ممکن است به بهبود علائم کمک کنند. این روش‌های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
ایجاد صداها با تکرار و تمرین حرکات همراه
کار بر روی ریتم‌های گفتاری با استفاده از مترونوم یا بشکن زدن
یادگیری استفاده از قلم و کاغذ یا کامپیوتر برای بیان خود
جلسات منظم یک نفره با گفتاردرمانگر می‌تواند به افراد در بهبود علائم آپراکسی گفتار کمک کند. تکنیک‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
یادگیری نحوه حرکت دادن عضلات دهان برای ایجاد صداهای خاص
یادگیری زبان اشاره، برای کسانی که سخت در گفتار مشکل دارند
استفاده از تمام حواس برای کمک به گفتار، برای نمونه؛ گوش دادن به صداهای ضبط‌شده و استفاده از آینه برای دیدن چگونگی ایجاد صدا با دهان
مدیریت
کودکان یا بزرگسالان مبتلا به آپراکسی باید در طول زندگی خود این اختلال را مدیریت کنند.
برنامه‌های آموزش ویژه و فیزیوتراپی، گفتار درمانی و کار درمانی همگی می‌توانند به افراد کمک کنند که با آپراکسی زندگی راحت‌تری داشته باشند.
افراد مبتلا به انواع شدید آپراکسی ممکن است نتوانند به‌طور مستقل زندگی کنند و برای انجام کارهای روزمره نیاز به کمک دیگران دارند.
چشم انداز
چشم‌انداز افراد مبتلا به آپراکسی با توجه به شرایط فردی آنها متفاوت خواهد بود. اگر فردی به دلیل سکته مغزی یا اختلال عصبی دیگری دچار آپراکسی شده باشد، درمان این بیماری می‌تواند به کاهش یا برطرف شدن علائم آپراکسی کمک کند.
طبق موسسه ملی اختلالات عصب‌شناختی و سکته مغزی، علائم آپراکسی برخی از افراد با گذشت زمان به‌طور قابل‌توجهی بهتر می‌شود، درحالی‌که دیگران ممکن است بهبود کمتری داشته باشند. برخی از افراد طی چندین سال یا حتی دهه‌ها به بهبود خود ادامه می‌دهند.
با حمایت صحیح، افراد مبتلا به آپراکسی می‌توانند مدیریت بیماری خود را یاد بگیرند.